Psychologia
Zmiany w ocenie własnego wyglądu u młodzieży w okresie przed i w trakcie pandemii.
Badanie i wnioski
Psychologia społeczna jest nauką z pogranicza psychologii ogólnej i socjologii. Z pierwszej czerpie wiedzę o funkcjonowaniu człowieka jako jednostki, z drugiej – wyniki badań i wiedzę o zachowaniu człowieka w relacjach z innymi ludźmi 1.
Zajmuje się wpływem, w jaki ludzie na siebie nawzajem oddziałują.
Oddziaływać mogą na innych nasze słowa, emocje, sposób bycia, postawy, czyny, ale nawet sama obecność. Oczywiście także zachowania i obecność innych dokonują zmian w naszych uczuciach i zachowaniach.
Wpływanie i uleganie wpływom może zachodzić poza naszą świadomością, ale też bywa stosowane w sposób w pełni zamierzony, np. gdy kogoś celowo motywujemy do działania lub ulegamy wpływowi reklam czy kampanii wyborczej 2.
Takie wzajemne oddziaływanie dokonuje się codziennie względem osób, z którymi wchodzimy w relacje, np. w relacji przełożony – podwładny, mąż – żona, partnerzy, przyjaciele, znajomi, a nawet pytającego nas o drogę przechodnia i naszej na niego reakcji 3.
Samo wejście do grupy innej osoby z zewnątrz sprawia, że zaczyna ona funkcjonować w inny sposób. Nie wspominając już o oddziaływaniu na jednostkę tłumu, pod wpływem którego zanika świadomość własnej odrębności, a uczucia i myśli wszystkich jednostek zaczynają przyjmować jeden kierunek. Można wtedy mówić o istnieniu zbiorowej duszy 4.
Skoro ten wpływ jest tak przemożny, oznacza to, że pomiędzy człowiekiem a jego otoczeniem istnieje ścisły związek.
Rozpoznano wiele przejawów wpływu społecznego. Do najważniejszych można zaliczyć:
- naśladowanie innych, będące formą uczenia się społecznego,
- posłuszeństwo wobec innych, zwłaszcza tych, których postrzegamy (świadomie lub nie) jako autorytety, albo od których zależy spełnienie jakichś naszych potrzeb,
- zjawisko konformizmu – świadome lub nie podporządkowywanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej 5.
1. W. Domachowski, Przewodnik po psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 13
2. Słownik: Psychologia społeczna, Psychologia.net.pl Portal Psychologiczny,
3. M. Sabat, A. Zięba [red.], Securo, Tragedia na stadionie Hillsborough 15 kwietnia 1989r. a obecne standardy organizacji i bezpieczeństwa imprez masowych, Czasopismo Sudenckie Koła Naukowego Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 4/2017, s. 107
4. G. Le Bon, Psychologia tłumu, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2004, s. 9
5. M. Kornaś, Psychologia społeczna, czyli jak wpływają na nas inni, Edukuj.pl,
Czynniki wpływające na obraz siebie u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym
Na różnego rodzaju oddziaływanie podatne są zwłaszcza dzieci, zależnie od wieku i etapu rozwoju.
Niemowlę postrzega swoje ciało bezkrytycznie, z ciekawością, podobnie, jak bada i odbiera świat. Przez pierwsze lata życia najsilniej wpływają na dziecko emocje i zachowania rodziców. Jeszcze w młodszym wieku szkolnym dziecko liczy się z opiniami rodziców i nauczycieli na temat własnej osoby. Jednakże w okresie nastu lat szczególnego znaczenia nabierają opinie grupy rówieśniczej. Zmiany zachodzące w organizmie nastolatka sprawiają, że koncentruje on szczególną uwagę na własnym wyglądzie, wzrasta też jego wrażliwość wobec reakcji innych na wygląd. Proces oceniania siebie zachodzi wówczas w odniesieniu do wartości cenionych przez rówieśników.
1. Media – zwłaszcza gry komputerowe, reklamy, kreskówki nierzadko przedstawiają idealny obraz kobiet i mężczyzn.
Narażenie młodego człowieka na ekspozycję obecnych w mass-mediach wzorców tzw. wyglądu doskonałego, do którego jego wygląd nie przystaje, w wielu przypadkach zaniża poczucie własnej wartości i skłania do porównywanie się z innymi, zwłaszcza rówieśnikami. Nawet jeśli chłopcy i dziewczęta zdają sobie sprawę z nierzeczywistego obrazu tak przedstawianego wyglądu, to i tak w dużej mierze, zwłaszcza wśród dziewcząt, staje się on dla nich wzorem 6.
2. Grupa rówieśnicza w okresie dorastania staje się szczególnie ważna.
Krytyczne uwagi kolegów i koleżanek, a nawet milczący brak akceptacji na ogół sprawiają przykrość, a dodatkowo mogą tworzyć przekonanie, że ta nieakceptacja czy odrzucenie spowodowane zostało wyglądem. Tym bardziej, że w grupie rówieśniczej wygląd staje się rzeczą istotną – liczy się zgrabna sylwetka, podążanie za trendami mody, posiadanie własnego, nierzadko silnego w wyrazie, stylu. Obserwuje się takie zjawisko, jak autoprezentacja swojej osoby w Internecie oraz inne konformistyczne zachowania wobec grupy rówieśniczej 7.
3. Postawy, poglądy i zachowanie rodziców nastolatka nadal są w jego rozwoju bardzo ważne, choć w odbiorze przestają mieć status autorytetu.
Sposób, w jaki rodzice odnoszą się do swego dorastającego dziecka oraz w jaki komunikują się ze sobą, uczy je, jak ma traktować samo siebie. Z powodu szczególnej wrażliwości młodego człowieka wobec swego wyglądu i odbioru go przez otoczenie nietaktowne uwagi któregoś z rodziców oraz brak zrozumienia i wsparcia mogą pogłębiać jego niezadowolenie ze swego wyglądu i ogólnie własnej osoby 8.
6. M. Wasik, Obraz samego siebie kształtowany poprzez środki masowego przekazu oraz rodzinę jako czynniki predysponujące do występowania zaburzeń odżywiania, Rynek – Społeczeństwo – Kultura, Nr 2(28)/2018, s. 51 – 52,
7. A. Wieteska, Rola rówieśników w kształtowaniu wizerunku ciała adolescentów, Katowice 2014, s. 19 – 20
8. A. Wieteska, Rola rówieśników w kształtowaniu wizerunku ciała adolescentów, Katowice 2014, s. 19
Zmiany w ocenie własnego wyglądu u młodzieży przed i w trakcie pandemii
W okresie pandemii zamknięto szkoły i niektóre zakłady pracy, lub ograniczono czas pracy zawodowej. W rezultacie dzieci zmuszone były uczyć się w domu, a wiele z nich mogło więcej czasu spędzać z rodziną. Z tego względu możliwym stało się zbadanie, czy zmniejszenie kontaktu młodych ludzi ze środowiskiem szkolnym na rzecz czasu spędzanego z rodziną wpłynęło na ich sposób postrzegania siebie i swego ciała.
Wśród młodzieży w wieku 15 – 18 lat postanowiono przeprowadzić Ankietę – w wersji skróconej i pełnej. Poniżej przedstawimy wyniki badań wersji skróconej.
Na sześć pytań dysjunktywnych (wymagających wyboru tylko jednej odpowiedzi spośród więcej niż dwóch odpowiedzi) i jedno pytanie otwarte (opisowe) młodzi ludzie mieli dostarczyć informacji na temat różnic w doświadczaniu krytycznych uwag na temat swego wyglądu (wpływów środowiska) oraz wartościowania siebie w kontekście wyglądu przed i podczas pandemii.
Do artykułu dołączono pierwotną wersję Ankiety z pełnym kompletem pytań – 10.
Okres pandemii jest zbyt krótki, aby wnioskować wyraźne zmiany różnic na podstawie takich odpowiedzi, jak: „Czy zostałeś poniżony z powodu swojego wyglądu?” lub „Czy ktoś krytykował cię za wygląd?”. Okres przed pandemią to lata, a w czasie pandemii (izolacji od środowiska szkolnego) mogły nie wystąpić wspomniane w Ankiecie zjawiska z powodu zbyt krótkiego czasu istnienia sytuacji (ok. 2 miesiące). Choć odpowiedzi na pytania: „Jak często porównujesz się z innymi?” lub „Czy czułeś się gorszy z powodu swojego wyglądu?” dają już podstawy do uznania w obu tych okresach wpływu badanych zjawisk na młodego człowieka.
Należy wziąć pod uwagę również wielość innych czynników. Np. wydarzenia z obecnego czasu mogą tkwić mocniej w pamięci i emocjach niż wydarzenia dalej oddalone w przeszłości.
Niemniej wyraźne różnice w odpowiedziach dotyczących czasu przed pandemią i obecnego sugerują zastanowić się nad udziałem grupy rówieśniczej i szkoły oraz samej rodziny na sposób postrzegania siebie przez młodego człowieka.
Wyniki z sześciu pytań dysjunktywnych
Zadaniem młodzieży było udzielenie odpowiedzi na 6 pytań dysjunktywnych (z koniecznością zaznaczenia tylko jednej odpowiedzi) oraz 1-go pytania otwartego (opisowego).
Pytania dysjunktywne:
1. Czy ktoś kiedykolwiek krytykował cię za wygląd?
2. Jak często porównujesz się z innymi?
3. Czy zostałeś poniżony z powodu wyglądu?
4. Czy kiedykolwiek czułeś się gorszy z powodu wyglądu?
5. Czy ktoś sugerował Ci, że lepiej wygląda od ciebie?
6. Czy kiedy w mediach oglądasz postaci o ładnej, zgrabnej sylwetce, myślisz o tym, że ty sam/a tak nie wyglądasz?
Pytanie opisowe:
7. Czy lepiej czuł(a/e)m się ze swoim ciałem i wyglądem wcześniej, czy też w obecnym czasie (pandemii). Co, moim zdaniem, jest tego przyczyną?
ANKIETA
Zmiany w ocenie własnego wyglądu u młodzieży
w okresie przed i w trakcie pandemii
We współczesnych czasach panuje kult piękna. Człowiek jest określany na podstawie tego, jak wygląda i jak się prezentuje, a mass media produkują m.in. filmy, zdjęcia, rysunki pochwalające zgrabną, szczupłą sylwetkę i gładką skórę. Wywiera to dotkliwy wpływ zwłaszcza na dzieci i młodzież. Wygląd zewnętrzny (uroda, tusza, ubiór, sposób bycia) często stanowi jedno z podstawowych kryteriów decydujących o tym, czy młoda osoba zostanie zaakceptowana przez grupę rówieśniczą i do niej przyjęta.
Kiedy wygląd młodego człowieka różni się od uznawanego modelu piękna, świadomość tego faktu, jak też zachowania rówieśników, mogą stać się przyczyną: obniżenia poczucia własnej wartości i wiary w siebie, nieustającego stresu i jego następstw, zaburzeń odżywiania, chorób psychosomatycznych oraz wielu innych przykrych, a nawet niebezpiecznych konsekwencji.
Poniższa Ankieta, przeznaczona dla młodego człowieka, ma za zadanie zbadać różnice w sposobie postrzegania własnego ciała i jego oceny przed pandemią – czyli w sytuacji, kiedy młodzież chodziła do szkół, spotykała się z rówieśnikami, a mniej z rodziną – oraz podczas pandemii – kiedy z konieczności zaczęła przebywać częściej z rodziną, a kolegami i koleżankami ze szkoły. Chcemy zbadać, jak te różnice w zjawiskach społecznych wpłynęły na obraz własnego ciała.
ANKIETA
Zakreśl poniżej jedną z opcji, która dotyczy Ciebie.
Jestem
a) dziewczynką
b) chłopcem
Zaznacz przedział wieku, w jakim się znajdujesz
(Zaznacz jedną odpowiedź.)
a) 13 – 14 lat
b) 15 – 16 lat
c) 17 – 18 lat
Pod każdym pytaniem/stwierdzeniem zakreśl kółkiem jedną odpowiedź/opcję, która najbardziej dotyczy Ciebie: jedną z lewej kolumny (dotyczącą czasu sprzed pandemii, przed marcem 2020r.) i jedną z prawej kolumny (dotyczącą okresu pandemii).
1. Czy ktoś kiedykolwiek krytykował Cię za wygląd?
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
2. Jak często w Twoim otoczeniu ktoś dawał odczuć, że Twój wygląd, ubiór lub sposób bycia nie są właściwe?
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
3. Jak często w Twoim otoczeniu ktoś swoją postawą i sposobem bycia sugerował Ci, że lepiej od Ciebie wygląda i się prezentuje?
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
4. Jak często czułeś/czułaś się gorszy/gorsza od innych z powodu swojego wyglądu?
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
a) tak, często – 6
b) czasami – 5
c) zdarzyło się parę razy – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
5. Jak często zastanawiasz się nad tym, czy dobrze wyglądasz oraz co inni myślą o Twoim wyglądzie?
a) prawie cały czas zastanawiała/em się nad tym, czy ktoś widzi defekty mojej urody – 6
b) często zastanawiała/em się nad tym, czy wystarczająco dobrze wyglądam – 5
c) tylko na początku, wchodząc do nowego otoczenia – 4
d) tylko kiedy miałem/miałam występować – 3
e) prawie o tym nie myślę – 2
f) podobał(e/a)m się sobie taki/taka, jaki/jaka jestem, choć dbając o swoje ciało – 1
a) prawie cały czas zastanawiam się nad tym, czy ktoś widzi defekty mojej urody – 6
b) często zastanawiam się nad tym, czy wystarczająco dobrze wyglądam – 5
c) tylko na początku, wchodząc do nowego otoczenia – 4
d) tylko kiedy mam występować – 3
e) prawie o tym nie myślę – 2
f) podobałam się sobie taki/taka, jaki/jaka jestem, choć dbam o swoje ciało – 1
6. Jak często w kwestii wyglądu (budowy, masy ciała, poszczególnych części ciała) porównu-jesz się z innymi?
a) często – 6
b) czasami – 5
c) w szczególnych sytuacjach – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
a) często – 6
b) czasami – 5
c) w szczególnych sytuacjach – 4
d) rzadko – 3
e) może była taka sytuacja – 2
f) nigdy – 1
7. Co byś zrobił/a, gdyby ktoś z Twoich kolegów/koleżanek zaczął traktować Cię gorzej
z powodu tego, że nie pasuje mu Twój wygląd?
a1) czuła(a)bym się skrzywdzon(y/a) i bezradn(y/a) – 6
a2) zachowania tej osoby dręczyłyby mnie długo – 6
a3) zaatakował(a)bym tę osobę – 6
b1) rozpłakał(a)bym się – 5
c1) byłoby mi przykro, ale starałb(a)bym się o tym nie myśleć – 4
c2) też wytknąłbym/wytknęłabym tej osobie jej słabe strony – 4
d) byłoby mi przykro, ale szybko wróciłby mi lepszy nastrój – 3
e1) zgłosił(a)bym to nauczycielowi – 2
e2) powiedział(a)bym o tym rodzicowi/opiekunowi po powrocie do domu – 2
f1) powiedział(a)bym mu, że nie jest ode mnie lepszy, że wszyscy są równi – 1
f2) zupełnie bym się tym nie przejęła/przejął, ale w przypadku dłuższego nękania zgłosiłbym nauczycielowi/rodzicowi – 1
a1) czuła(a)bym się skrzywdzon(y/a) i bezradn(y/a) – 6
a2) zachowania tej osoby dręczyłyby mnie długo – 6
a3) zaatakował(a)bym tę osobę – 6
b1) rozpłakał(a)bym się – 5
c1) byłoby mi przykro, ale starałb(a)bym się o tym nie myśleć – 4
c2) też wytknąłbym/wytknęłabym tej osobie jej słabe strony – 4
d) byłoby mi przykro, ale szybko wróciłby mi lepszy nastrój – 3
e1) zgłosił(a)bym to nauczycielowi – 2
e2) powiedział(a)bym o tym rodzicowi/opiekunowi po powrocie do domu – 2
f1) powiedział(a)bym mu, że nie jest ode mnie lepszy, że wszyscy są równi – 1
f2) zupełnie bym się tym nie przejęła/przejął, ale w przypadku dłuższego nękania zgłosiłbym nauczycielowi/rodzicowi – 1
8. Gdyby ktoś próbował uniżyć Twoją wartość z powodu wyglądu, to umiałbyś:
a) wytłumaczyć tej osobie, że jej zachowanie świadczy tylko źle o niej samej i nie robi na Tobie wrażenia – 1
b) opowiedzieć o zachowaniu tej osoby nauczycielowi lub rodzicowi – 2
c) opowiedzieć o zachowaniu tej osoby bliskiemu koledze/koleżance – 3
d) przemilczeć ten fakt i starać się nie brać zachowania tej osoby do siebie – 4
e) przemilczeć tę sytuację, choć odrobinę się przejmując – 5
f) dusił(a)byś zachowanie tej osoby w sobie, biorąc je do serca – 6
a) wytłumaczyć tej osobie, że jej zachowanie świadczy tylko źle o niej samej i nie robi na Tobie wrażenia – 1
b) opowiedzieć o zachowaniu tej osoby nauczycielowi lub rodzicowi – 2
c) opowiedzieć o zachowaniu tej osoby bliskiemu koledze/koleżance – 3
d) przemilczeć ten fakt i starać się nie brać zachowania tej osoby do siebie – 4
e) przemilczeć tę sytuację, choć odrobinę się przejmując – 5
f) dusił(a)byś zachowanie tej osoby w sobie, biorąc je do serca – 6
9. Czy uważasz, że radziłeś/radzisz sobie z presją tych osób oraz mediów (telewizja, Internet, reklamy), które promują wyłącznie szczupłą, zgrabną sylwetkę w miejsce realnie występującej wśród ludzi różnorodności?
a) tak, zawsze wiedział(e/a)m, że większość takich prezentacji szczupłego wyglądu służy reklamie i niewiele ma wspólnego z rzeczywistością, jaką jest różnorodność – 1
b) nie zastanawiam się nad tym zbytnio – 2
c) wiedział(e/a)m, że w mediach ludzie robią sobie najlepsze fotki albo retuszuje zdjęcia, co nie pokrywa się z prawdą, choć czuł(a/e)m z tego powodu nieznaczny niepokój – 3
d) czasem sobie radzę, a czasem chciał(a)bym wyglądać jak oni – 4
e) czasem jest mi smutno, że nie wyglądam tak, jak modelki/modele czy gwiazdy – 5
f) nie radzę sobie z tym – czuję złość na swoje ciało, że odbiega od promowanego przez media wizerunku – 6
a) tak, zawsze wiedział(e/a)m, że większość takich prezentacji szczupłego wyglądu służy reklamie i niewiele ma wspólnego z rzeczywistością, jaką jest różnorodność – 1
b) nie zastanawiam się nad tym zbytnio – 2
c) wiedział(e/a)m, że w mediach ludzie robią sobie najlepsze fotki albo retuszuje zdjęcia, co nie pokrywa się z prawdą, choć czuł(a/e)m z tego powodu nieznaczny niepokój – 3
d) czasem sobie radzę, a czasem chciał(a)bym wyglądać jak oni – 4
e) czasem jest mi smutno, że nie wyglądam tak, jak modelki/modele czy gwiazdy – 5
f) nie radzę sobie z tym – czuję złość na swoje ciało, że odbiega od promowanego przez media wizerunku – 6
10. Czy lepiej czuł(a/e)m się ze swoim ciałem i wyglądem wcześniej, czy też w obecnym czasie (pandemii). Co, moim zdaniem, jest tego przyczyną?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Pytania 1 – 3 pokazują wpływy środowiska na obraz siebie w kwestii wyglądu, takie jak rówieśnicy, media. Możemy z nich wnioskować, w jakim stopniu te wpływy działały na młodego człowieka wcześniej, a w jakim – obecnie.
Pytania 4 – 6 to postrzeganie samego siebie, wewnętrzny dialog na temat swego wyglądu.
Pytania 7 – 9 dostarczają informacji, w jakim stopniu młody człowiek potrafi radzić sobie ze szkodliwymi wpływami (presją, popularyzowaniem i kultem szczupłej, zgrabnej sylwetki) swego otoczenia odnośnie wyglądu.
Odpowiedzi/opcje do wyboru są takie same przed pandemią i w trakcie, co pozwoli dostrzec różnice w wizerunku samego siebie w czasie silnej ekspozycji na 1. środowisko rówieśników i ogólnie środowisko szkolne (przed pandemią), 2. środowisko rodzinne (w czasie pandemii).
Im większa ilość punktów, tym większy problem z poczuciem niskiej wartości odnośnie wyglądu i ciała.
Maksymalna ilość punktów – 54.
Im niższa wartość, tym osoba ma bardziej zdystansowane podejście do swojego wyglądu i nie uzależnia od niego własnego nastroju, samopoczucia.
Najniższa ilość punktów – 9.
Ankieta ma na celu:
1. Zbadanie różnic w sposobie postrzegania siebie przez młodego człowieka i jego stopnia podatności na presję związaną z wyglądem w czasie przed i w trakcie pandemii
2. Dostrzeżenie przyczyn tych zmian
3. Wpłynięcie na młodego człowieka poprzez sposób sformułowania odpowiedzi/opcji
- umożliwienie mu dostrzeżenia związku pomiędzy jego obrazem samego siebie a oczekiwaniami jego środowiska w kwestii wyglądu
- umożliwienie mu dostrzeżenia różnic pomiędzy promowanym przez media i rówieśników wyglądem a realiami życia i wyglądem większości młodych ludzi
- ułatwienie dostrzeżenia stopnia problemu związanego z wizerunkiem własnym
- ukazanie różnych podejść i reakcji wobec presji środowiska i mediów związanej z wyglądem
- przedstawienie sposobów radzenia sobie w sytuacjach dyskryminacji czy manipulacji związanej z wyglądem i poczuciem własnej wartości
- w przypadku problemów dostrzeżenie możliwości szukanie pomocy u najbliższych lub zgłaszania problemów nauczycielowi
- rysunki mają na celu promowanie różnorodności w wyglądzie i akceptacji wobec niej
- kształcenia umiejętności wyszukiwania sposobów radzenia z presją wyglądu i stosowania ich w razie potrzeby.
Ankietowani: młodzież 13-18 lat
Wnioski z badania
Dokonując analizy Ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży w wieku 13-18 lat pod względem zaburzeń w postrzeganiu własnego ciała, uwagę zwracała ich niska samoocena przed pandemią. W pytaniach dotyczących krytyki wyglądu przez najbliższe otoczenie młodzi ludzie odpowiadali, że byli krytykowani kilkukrotnie. Zdarzały się również odpowiedzi, według których czuli się gorsi od innych z powodu poczucia gorszego wyglądu. Odpowiedzi sugerowały również, iż negatywna ocena ze strony innych sprawiała im przykrość. Natomiast krytyka ze strony otoczenia w chwili obecnej jest mniej widoczna. Brak kontaktu z rówieśnikami w okresie izolacji (pandemii) prawdopodobnie skutkuje mniejszym skupieniem uwagi na swoich niedoskonałościach oraz wpływa pozytywnie na własną ocenę lub wygląd. O ile wcześniej młodzi ludzie odpowiadali, że zastanawiają się, jak wyglądają wychodząc z domu, tak w obecnym czasie nie zastanawiają się na tym. Wcześniej wykazywali lęk przed konfrontacją z ocenami społecznymi, dzisiaj występuje raczej brak krytyki i ocen ze strony rówieśników – mniej krytyki – w pytaniu 1 – o 38% mniej, w pytaniu 3 – o 30%, w pytaniu 5 – o 14%.
Rozpatrując samoakceptację przed sytuacją pandemii a obecną widać pozytywne aspekty postawy względem samego siebie. Natomiast samoocena młodzieży nie uległa polepszeniu: osoby, które nie akceptowały siebie wcześniej z powodu wyglądu, nie akceptują się nadal. Brak konfrontacji z rówieśnikami daje im jedynie poczucie tymczasowego komfortu. Przy czym niektóre osoby odpowiadały, że znalazły prawidłowy obraz w relacjach interpersonalnych, inicjatywie i swobodzie w podejmowaniu różnych form aktywności społecznej, pisaniu prac, artykułów, w akcjach niesienia pomocy oraz integracji w obliczu zagrożenia. Wyrażało się to także zaufaniem we własne możliwości, podejmowaniem konstruktywnych decyzji, szacunkiem wobec siebie oraz innych; na plan dalszy zszedł natomiast wygląd i ocena wizualna.
Ponadto jeżeli rodzina jest dysfunkcyjna i występuje brak zainteresowania problemami młodego człowieka, izolacja może pogłębić depresję lub spowodować jeszcze większe problemy z postrzeganiem swoich potrzeb, własnego ciała oraz własnego ja. Należy również podkreślić, że pragnienie zmniejszenia odczucia osamotnienia oraz bycia zrozumianym może w tym okresie prowadzić do uzależnienia od mediów – Internet, telefon i inne media „pomogą” w zamrożeniu bólu i cierpienia spowodowanego izolacją, w ucieczce od problemów i nieprzyjemnych emocji, przyczynią się do krótkotrwałej poprawy nastroju. Dlatego brak kontroli ze strony rodzica może spowodować odcięcie się od codziennych obowiązków i zaangażowania w bieżące sprawy rodziny, a w rezultacie uzależnienie.
W sytuacji tej ważna okazuje się rola opiekunów, rodziców, dziadków. Należałoby angażować młodego człowieka w życie poza Internetem.
Istotnym również wydaje się fakt, że ankietowana młodzież należała do grupy rodzin pełnych – nie było możliwości zbadania młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych, u której samoocena zwykle jest bardzo niska, i w których to rodzinach alkoholizm, poniżanie, brak dochodów oraz przemoc powodują zmiany w postrzeganiu rzeczywistości. W takich warunkach rodzinnych okres pandemii niestety pogarsza sytuację młodych ludzi. Brak możliwości wyjścia oraz kontaktu z otoczeniem może być powodem wielu negatywnych zachowań, a w konsekwencji podejmowania niewłaściwych decyzji.
Zalecenia na podstawie przeprowadzonego badania
Z rozmowy telefonicznej w trakcie przeprowadzania Ankiety wynikło, iż samoakceptacja stanowi istotny warunek akceptowania też innych ludzi. Jeżeli brakuje racjonalnych powodów do lubienia siebie, to trudno jest nawiązywać pozytywne relacje. Zachodzą niekorzystne zmiany emocjonalne, częściej doświadczane są przykre emocje, takie jak: lęk lub złość. Kiedy tak się dzieje, młody człowiek zamyka się na świat i wycofuje lub przybiera postawę wrogości. Nie radzi sobie też z codziennymi obowiązkami. Na tle tych zjawisk często dochodzi do zaburzeń psychicznych.
Zanim poziom dojrzałej samooceny zostanie osiągnięty, młody człowiek zmaga się z dużymi wahaniami w zakresie oceny własnych możliwości, zdolności, postrzegania siebie i własnego ciała. W pewnych sytuacjach wyobraża sobie samego siebie jako osobę o dużych możliwościach, mogącą wiele w stosunku do swoich rówieśników; innym razem przeciwnie, sądzi, że jest niewiele wart i nie potrafi poradzić sobie z codziennymi obowiązkami.
Aby wesprzeć młodzież w ich rozwoju społecznym, należałoby:
– pomóc w odkryciu własnej autonomii oraz radości płynącej z jej posiadania; nauczyć, jak to jest być kimś odrębnym od reszty, kimś, kto ma własne zdanie i kto decyduje o swojej własności, aby po zetknięciu z obecnym „pięknym światem i ludźmi” umieć znaleźć własną wartość i własną siłę
– nauczyć zauważać potrzeby innych, ich problemy, ale przy tym wzmacnianiu społecznym nie osłabić dbania o siebie – uwzględniania innych oraz troski o nich uczymy się najlepiej wtedy, gdy doświadczamy tego względem siebie.
Autor: Katarzyna Matusiak-Korólczyk, Katarzyna Ostrowska,
BIBLIOGRAFIA:
1. Domachowski W., Przewodnik po psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
2. Psychologia.net.pl Portal Psychologiczny, Słownik: Psychologia społeczna,
3. Sabat M., Zięba A. [red.], Securo, Tragedia na stadionie Hillsborough 15 kwietnia 1989r. a obecne standardy organizacji i bezpieczeństwa imprez masowych, Czasopismo Sudenckie Koła Naukowego Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 4/2017
4. G. Le Bon, Psychologia tłumu, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2004
5. Kornaś M., Psychologia społeczna, czyli jak wpływają na nas inni, Edukuj.pl,
6. Wasik M., Obraz samego siebie kształtowany poprzez środki masowego przekazu oraz rodzinę jako czynniki predysponujące do występowania zaburzeń odżywiania, Rynek – Społeczeństwo – Kultura, Nr 2(28)/2018
7. Wieteska A., Rola rówieśników w kształtowaniu wizerunku ciała adolescentów, Katowice 2014
8. Brzeziński J., Domachowski W., Kowalik S., Poznaniak W., [w:] Sęk H. (red), Społeczna psychologia kliniczna, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2014
9. Crisp R., Turner R., Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2009.
